· افعال با توجه به حروف اصلی وحروف زائد به دو دسته تقسیم می شوند: 1-افعال ثلاثی مجرد یعنی افعالی که حروف اصلی آن سه حرف باشد واولین صیغه ماضی آن هم سه حرف باشد. 2-افعال ثلاثی مزیدیعنی افعالی که حروف اصلی آن سه حرفی باشد امّا اولین صیغه ماضی آن بیشترازسه حرف باشد. · افعال مزید دودسته هستند که عبارتنداز: 1-افعالی که با(الف) شروع می شوند 2-افعالی که بدون (الف) هستند. · افعالی که با(الف)شروع می شوند عبارتنداز: 1-اِفعال2-اِنفعال3-اِفتعال4-اِستفعال چون هر فعل مزید بامصدرآن ساخته می شود پس مصدر آنها را به دانش آموزان می دهیم وازروی مصدر آنها می توانند فعل را بسازند.
برای ساختن آنها ( ا ) وسط مصدرآنها راحذ ف می کنیم وبه آخر آن فتحه اضافه می کنیم.وبرای مضارع آنها حرف مضارعه به جای ( ا ) می آید و آخر آنها ضمّه می گیرد. البته فقط ماضی باب(اِفعال)حرف اول آن به خاطر اینکه با ثلاثی مجرداشتباه نشود «فتحه» می گیرد. ماضی مضارع مصدر اَفعَلَ یُفعِلُ اِفعا ل اِنفَعَلَ یَنفَعِلُ اِنفِعا ل اِفتَعَلَ یَفتَعِلُ اِفتِعا ل اِستَفعَلَ یَستَفعِلُ اِستِفعا ل
· برای ساخت ماضی بابهای (تَفاعُل و تَفعُّل )همان مصدر بدون حرفی کم یا زیاد شود ماضی آن است.فقط حرکت های آن همه تبدیل به فتحه می شود.وبرای مضارع فقط حرف مضارعه به اول ماضی اضافه می شود وآخر آن ضمّه می گیرد. ماضی مضارع مصدر تَفاعَلَ یَتَفَاعَلُ تَفاعُل تَفعَّلَ یَتَفَعَّلُ تَفعَّل · درساخت امر فعلهای مزید آنهایی که با (الف) شروع می شوند،درفعل امر آنها (الف) به اول آنها اضافه می شود و فقط (الف) فعل امرباب افعال فتحه و بقیه کسره می گیرند. · آنهایی که با(الف) شروع نمی شوند اول فعل امر آنها «الف» نمی گیرند. · برای ساخت اسم فاعل و اسم مفعول: اول برای ساخت اسم فاعل واسم مفعول باید تشخیص بدهیم که فعل ما ثلاثی مجرد است یا ثلاثی مزید.برای این کار حروف فعل را می شماریم اگرسه حرف بود فعل ثلاثی مجرد واگربیشترازسه حرف بود ثلاثی مزید است. · اگر فعل ثلاثی مجرد باشد اسم فاعل آن بروزن فاعل واسم مفعول آن بروزن مفعول است.مثل: ظَلَمَ که سه حرفی است. سپس اسم فاعل بروزن فاعلیعنی یک (الف)بعد ازحرف اول به حروف اصلی آن اضافه می شود. مانند:ظا لم واسم مفعول آن بروزن مَفعُول یعنی یک « م » به اول و « و » به عنوان حرف چهارم به حروف اصلی اضافه می شود. مانند: مَظلوم · اگرفعل ثلاثی مزید باشد یعنی اگر حروف فعل را شمردیم حروف آن بیشتر از سه تابود فعل،ثلاثی مزید است. ساخت اسم فاعل و اسم مفعول ازثلاثی مزید: · فعل هایی که با (الف) شروع می شوند (الف) آن ها حذف و به جای آن (الف) « م » مضموم یعنی « م » با ضمّه اضافه می شود.وبرای اسم فاعل حرف ما قبل آخرکسره وبرای اسم مفعول حرف ما قبل آخرآن فتحه می گیرد.مثل: اَنذر: اسم فاعل: مُنذِر اسم مفعول: مُنذَر اما آن هایی که با (الف) شروع نمی شوند خودمان « م » ضمّه دار هم برای اسم فاعل و هم برای اسم مفعول را به اول آنها اضافه می کنیم واسم فاعل حرف ماقبل آن کسره و اسم مفعول حرف ماقبل آخرآن فتحه می گیرد. مانند: تَکَبَّرّ اسم فاعل: مُتکبِّر اسم مفعول: مُتکبَّر |