معرفه – نکره عنایت نور محمدی
- به اسمی که بر شخص یا شیء نامشخص دلالت دارد نکره گویند.مانند:طالبٌ:دانش آموزی
- به اسمی که بر شخصی یا شیء مشخصی دلالت دارد معرفه گویند.مانند:علیٌ
معارف یا اسمهای معرفه عبارتنداز: 1- ضمیر (متصل یا منفصل)ه – ها / هو – هی / ایّاه- ایّاها
2- اسم اشاره:هذا – هذه 3- اسم موصول:الّذی – التی 4- معرف به ال:الموضوع 5- اسم علم(خاص) محمد – ایران 6- معرف به اضافه:اسم نکره ای که بواسطه اسم معرفه ی ما بعد معرفه می شود.مانند:فاتحُ الحرب – مدیرُ مدرستنا.
اعراب: اعراب بر سه قسم است:1- اعراب ظاهری(اصلی – فرعی)2-اعراب محلی 3- اعراب تقدیری
اعراب اصلی شامل : رفع ( ُ ٌ)نصب( َ ً)جر( ِ ٍ )وجزم( )می باشد.
اعراب فرعی شامل کلمات زیر است.
1- اسم مثنی:رفع به الف – نصب و جر به یاء: الَّفَ العالمانِ کتابینِ فی موضوعینِ.
مثنی مرفوع/ مثنی منصوب/ مثنی مجرور
2- جمع مذکر سالم: رفع به الف – نصب و جر به یاء:
المومنونَ فضلَّ المجاهدینَ علی المتکاسلینَ
جمع مذکر سالم جمع مذکر سالم جمع مذکر سالم
مرفوع به واوفرعی منصوب به یاء فرعی مجرور به یاء فرعی
3- اسماء خمسه:رفع به واو – نصب به الف – جر به یاء:این اسم ها عبارتند از:أب – أخ – ذو
مانند :سافرَ ابوکَ فی ذی الحجه. أکرم أخا هم.
مرفوع به مجرور به منصوب به
واو فرعی یاء فرعی الف فرعی
نکته:اسماء خمسه در صورتی این اعراب را دارند(وای)که مفرد باشند- مضاف قرار گیرند و مضاف الیه آنها یاء متکلم نباشد مانند: الأخوانِ مومنانِ. أبی حاذقٌ.
مبتدامرفوع به الف(مثنی) مبتدا تقدیراً مرفوع
اعراب محلی یا محلاً:اعراب محلی در موارد زیر بکار می رود:
1- کلمات مبنی که نقش می گیرند همانند ضمایر،اسم های اشاره و موصول مبنی (مفرد و جمع) و اسماء شرط و استفهام مانند: هولاءِ هم الذینَ جاهد وا
مبتدا مرفوع محلاًً / خبر مرفوع محلاً/ فاعل مرفوع محلاً
2- خبر شبه جمله: ذلک الطالب فی الصف
مبتدا مرفوع محلا / خبر شبه جمله مرفوع محلاً
3- خبر جمله ی فعلیه: ابونا یُصلّی
مبتدا مرفوع خبرفعلیه مرفوع محلاً
اعراب تقدیری یا تقدیراً:
- مقصور(ی)مانند:دُنیا – موسی – الفتی:
سَلَّمَ موسی علی الفتی . کرَّم الفتی عیسی
مرفوع تقدیرا مجرورتقدیرا منصوب تقدیرا
- اسم منقوص مانند:هادی – شاکی فقط در حالت رفع و جر:القاضی رفیق الشاکی
مبتدا مرفوع تقدیرا / مضاف الیه مجرورتقدیرا - اسم منقوص در حالت نصب اعرابش ظاهری است: رأینا راعیاً
فاعل مرفوع محلا / مفعول به منصوب ظاهرا
- اسم مضاف بیاء متکلم در هر سه حالت اعرابش تقدیری است:
- جَعَلَ والدی کتابی فی محفظتی فعل متعدی فاعل مرفوع مفعول به منصوب مجرور تقدیراً
تقدیراً تقدیراً
- موصوف – صفت / مضاف- مضاف الیه:- صفت بر دو قسم است: الف)صفت مفرد ب)صفت جمله:صفت مفرد در چهار حالت از موصوف پیروی می کند.
1- عدد (مفرد،مثنی،جمع): شجرهٌ مشرفهٌ. أُ سبوعانِ کاملانِ رجالٌ مومنونَ
2- جنس (مذکر ،مونث) : القرانُ الجمیل .الفضه البراقه
3- معرفه نکره:( نوع معرفه مهم نیست): أُسبوعاً کاملاً . الأرضُ الخالیهُ
4- اعراب (رفع ،نصب ،جر): قال الرسولُ الأکرم فی حقِّ الرجلِ المحسنِ حدیثاً شریفا نکته:برای جمع های غیر انسان صفت می تواند به صورت مفرد مؤنث بیاید.در این حالت اعراب و معرفه و نکره باید رعایت شود: القرونُ الجمیلهُ - الحیواناتُ النادره.
* صفت جمله یا جمله وصفیه
اگر یک جمله برای یک اسم نکره ی ما قبل توضیح دهد و با آن رابطه ی لفظی و معنایی داشته باشد آنرا جمله ی وصفیه یا نعت جمله گویند.جمله وصفیه اعرابش محلی و تابع موصوف است:
القناعهُ کنزٌ لا ینفدُ . رأی کلباً یلهثُ من العطش.
موصوف جمله وصفیه موصوف جمله ی وصفیه
مضاف – مضاف الیه مجرور: دو اسم در موارد زیر مضاف و مضاف الیه هستند:
1-اسم+اسم ال دار مجرور:دینُ الاسلامِ . لغه المسلمینَ
مضاف مضاف الیه مضاف مضاف الیه مجرور
2- اسم+ اسم نکره ی مجرور: ساکنُ جزیرهٍ - شبابُ اهل مدینهٍ .
مضاف مضاف الیه مضاف مضاف الیه مضاف الیه
3- اسم + ضمیر متصل بضی جری : رفیقی . مناجاتهم.
مضاف الیه مضاف/ مضاف الیه
4- اسم + اسم علم مجرور: ابو محمدٍ - مدینهُ الشتر.
مضاف مضاف الیه مضاف مضاف الیه
اعراب فعل مضارع ;فعل مضارع تنها فعل معرب زبان عربی است و اعرابش به صورت مرفوع، منصوب و مجزوم می آید.
- مضارع مرفوع دارای دو علامت است: 1- مرفوع به ضمه در صیغه های بدون ضمیر متصل مانند:ینقلبُ2-مرفوع به ثبوت یاوجود نون مانند: ینقلبان
نکته:صیغه های جمع مؤنث (12 و6)مبنی هستند مانند: ینقلبنَ.
- مضارع منصوب:اگر بر سر فعل مضارع حروف ناصبه(أن – لن- کی – حتی – ل)بیاید منصوب می شود.مضارع منصوب دو حالت دارد:1- منصوب به فتحه مانند: أن ینقلبَ
2- حذف نون اعراب مانند: أن ینقلبا
حرف ناصبه مضارع منصوب به حذف نون(اعراب فرعی)
- مضارع مجزوم:اگر بر سر فعل مضارع ادات جازمه بیاید مجزوم می شود.
- ادات جازمه بر دو نوعند:1- ادات جازمه ی یک فعلی (لم – لما – لا نهی – لام امر)
2- ادات جازمه ی دو فعلی یا ادات شرط(مَن – ما – إن – اینما .....)
فعل مضارع مجزوم دو علامت دارد:1- سکون در صیغه های بدون ضمیر مانند: لم ینقلب
حرف جازمه مضارع مجزوم به سکون اصلی
2- حذف نون اعراب مانند: لا تنقلبا
لا نهی مضارع مجزوم به حذف نون(اعراب فراعی)
نکته:صیغه های جمع مؤنث در حالت نصب و جزم اعرابشان محلی است.مانند: لن ینقلبنَ . لا تنقلبنَ
حرف ناصبه مضارع منصوب محلاً لا نهی مضارع مجزوم محلاً
نکته: ادات شرط،دو فعل مضارع را مجزوم می کنند مانند: ما تنفقوا من شیء یعلمه الله.
معلوم ، مجهول: فعل شرط مجزوم به حذف نون جواب شرط مجزوم
فعل معلوم فعلیست که فاعلش مشخص است مانند: أحضَر اللصُ قطعهً.
فعل معلوم فاعل مرفوع
فعل مجهول فعلیست که فاعلش مشخص نیست و معمولاً بر وزن (فُعِلَ – یُفعَلُ) می آید.
برای مجهول کردن جمله اینگونه عمل می کنیم: 1- فعل را مجهول می کنیم 2- فاعل را حذف می کنیم 3- مفعول به را به عنوان نایب فاعل مرفوع می کنیم. 4- بین فعل با نایب فاعل از نظر جنس(مذکر،مؤنث)مطابقت ایجاد می کنیم. مانند: سَمَع الرجلُ صوتَ الجرس = سُمِعَ صوتُ الجرس. یَعلم الطالبُ المسألهَ = تُُعلَم المسألهُ.
نایب فاعل همانند فاعل بر سه قسم است: 1- اسم ظاهر : بُنی مسجد فی مدینه.
2- ضمیر بارز: إنّما بُعثنا لِا نفاقه. 3- ضمیر مستتر: أفلا ینظرون إلی الابلِ کیف خُلقتْ. ) نایبش هی مستتر(
نواسخ:نواسخ کلمای هستند که اعراب مبتدا یا خبر را تغییر می دهند و شامل:افعال ناقصه،حروف مشبهه و لای نفی جنس است.
- افعال ناقصه عبارتند از: کان – صار – لیس – أصبح – مادام – مازال:
این افعال اسمشان مرفوع و خبرشان منصوب است .مانند:
کانَ اللهُ غفوراً رحیما .
فعل ناقصه اسم مرفوع خبر منصوب خبر دوم منصوب
اسم افعال ناقصه به سه صورت می آید:1- اسم ظاهر: أصبح المومنونَ منتصرینَ.
2- ضمیر بارز: المسلونَ منتصرونَ ماداموا متحدینَ. 3- ضمیر مستتر: الأرضُ أصبحتْ خضراء. اسمش هی مستتر خبر منصوب
- حروف مشبهه عبارتند از: إنَّ – أنَّ – کأنَّ – لکنَّ – لعلَّ – لیتَ :این حروف اسمشان منصوب و خبرشان مرفوع است .مانند: إنَّ اللهَ غفورٌ رحیمٌ . حرف مشبهه اسم منصوب خبر مرفوع خبر دوم مرفوع
- اسم حروف مشبهه به دو صورت می آید: 1-اسم ظاهر: کأن السماء قبهٌ.
2- ضمیر بارز: لعلّکم تفلحون.
- لای نفی جنس اسمش منصوب محلاً و خبرش مرفوع است .مانند: لا تجاره أنفعُ من تجارتک. لا نفی جنس اسم منصوب محلاً خبر مرفوع
نکته:اسم لا فقط اسم ظاهر است و غالباً مبنی بر فتح و به صورت نکره می آید.
نکته: خبر نواسخ به سه صورت می آید: 1- خبر جمله ی فعلیه محلاً : کان العالمُ یُؤلف کتباً
خبر جمله ی فعلیه
2- خبر شبه جمله محلاً: إنَّک فی الصف. 3- خبر مفرد: لا طالبَ أحسنُ منک.
خبرشبه جمله خبرمفرد